Se todos somos políticos, xestionemos xuntos os Concellos

Un reciente artigo no xornal dixital Praza Pública lembra e alerta sobre a tendencia dos partidos políticos de esquerda de atraer e incorporar aos líderes máis relevantes ou mediáticos dos movementos sociais. Persoalmente sempre me pareceu unha boa idea cara ao enriquecemento, mellora e actualización do discurso dos partidos, tan poboados de materia gris, pero no sentido de persoal cuxa mellor cualidade é a do seguidismo do lider de turno.

Lamentablemente esa idea non adoita dar lugar a un bo resultado na súa implementación. Os independentes, líderes dos movementos sociais, profesionais relevantes ou referentes do mundo da cultura, adoitan rematar ou ben desaparecidos tras seren fagocitados polo aparato do partido, adocenados nos seus escanos, ou ben de volta fóra da política tras perder coa súa independencia boa parte da súa capacidade de liderado.

Ao tempo, os movementos cidadáns perden os seus referentes, e morren de éxito ao acadar os partidos que reciben o seu apoio a vitoria electoral: gañada a súa loita de oposición ao goberno de turno, vense incapaces de manter a súa vocación de crítica e de control da acción do novo goberno. Como resultado, a cidadanía se desmobiliza, se aparta das forzas políticas e mesmo deixa de acudir a votar pensando non sin razón aquilo de “todos son iguais”.

Os que estamos a comezar a participar na vida política non debemos pensar que os nosos partidos son diferentes, e mesmo que nós mesmos somos distintos, de outra madeira e que nunca imos ver aos cidadáns como inimigos, que sempre imos a estar dispostos a escoitalos e manter as portas abertas. Cómpre logo establecer medidas concretas e procedementos que garantan a participación cidadá na xestión da vida pública.

Non é necesario inventar nada. O Concello de Ribadeo ten xa, aínda que paralizados desde fai moitos anos, dous instrumentos fundamentais para facelo. Un deles é a Ordenanza de Participación Cidadá, e outro a Axenda 21 Local, que leva aprobada desde fai unha década coa unanimidade das forzas políticas do Concello en 2002, e renovado o compromiso no 2008. A falla de vontade das tres forzas políticas maioritarias, que todas elas teñen pasado polo sillón da Alcaldía, reflicte a dificultade que mesmo no eido local, e nun Concello que pode considerarse dos avanzados, seguen a experimentar os partidos para compartir o poder e a responsabilidade coa cidadanía.

Non é certo que non se poida. Hai tamén exemplos de boa xestión, lugares onde a Axenda 21 funciona e mesmo existen boas experiencias de orzamentos participativos, onde os veciños deciden as prioridades do gasto municipal, onde a transparencia preside as adxudicacións e concursos. Se os políticos non temos ideas sobre como facelo, abramos as ventás e preguntemos á xente. Non esperemos á campaña electoral para facer as propostas. Imos aló, pódese.

O ouro do tolo

Nunha das excursións da facultade un dos compañeiros dixo que atopara ouro; en realidade era calcopirita, coñecida como o “ouro do tolo”, un mineral de cobre e ferro que brilla con cor amarela. As veces a xente se engana vendo riqueza onde non hai tal. Hoxe en Galicia e Asturias xente na súa desesperación engánase vendo riqueza onde non hai, mentres outros aproveitan para facer negocio.

A minaría existe desde sempre, a necesitamos para conseguir os minerais que precisamos no noso desenvolvemento. Non podemos elixir onde explotalos, só se queremos facelo ou non. Supón enormes movementos de terras, elimina a vexetación e o chan fértil, as terras removidas teñen contaminantes que van ao ar, ás augas, ao chan, e afectan ás persoas e a fauna.

Por iso, cómpre avaliar coidadosamente cada proxecto: saber se os beneficios sociais e económicos poden compensar os prexuízos ambientais, sociais e económicos; ver se quen leva os beneficios e quen carga cos prexuízos é a mesma xente, para artellar as compensacións precisas; para ser xustos cos nosos fillos e netos, estimar se os beneficios chegan para limpar a pegada da actividade mineira.

Cando os beneficios abondan para recuperar ambientalmente a contorna, descontaminala e compensar a quen se vexa afectado negativamente pola actividade, e ao tempo para cubrir unha póliza que asegure fronte ao risco de calquera accidente, hai poucas razóns para opoñerse ao proxecto. Pola contra, se os beneficios non abondan para pagar a póliza dos riscos, nin para limpar o terreo, nin para compensar a quen se vexa afectado pola actividade, e supón asumir unha herdanza eterna e ameazante para á comarca, o resultado desa avaliación non pode ser positivo.

Nos proxectos que se plantean en Tapia de Casariego (Asturias) ou en Corcoesto (Galicia), os beneficios da explotación non abondan para deixar o terreo limpo. Así mesmo, os riscos asociados de contaminación e afección á saúde, de accidente, de quebra da empresa pola baixada do prezo do ouro, non fican cubertos por garantías económicas. Tampouco as axencias de seguros cobren eses riscos: se o fixeran o custo da póliza faría inviable o proxecto.

En resumo, non hai beneficios netos: é un troco de cualidade ambiental e produtividade do noso chan a actual e futura por uns poucos postos de traballo durante dez anos. A empresa privada leva o ouro e deixa o veleno sen amañar a desfeita que provoca. Os gardas do ben común e do interese xeral, os nosos dirixentes, dan a súa bendición. Os técnicos calan lonxe dos micrófonos.

Non hai creación de riqueza, senón espolio: uns gañan e outros perden. Previsión: antes de 10 anos os mineiros pedirán aos seus veciños que loiten polos postos de traballo da mina. E o farán, porque sen agricultura, gandería, pesca nin turismo, non haberá xa máis alternativa que a mina ou marchar.